Livre des sources médiévales: 
          13 décembre 1441 : Accord relatif à la construction des
            
            
            fortifications de la Couvertoirade (Aveyron). 
           
           In nomine Domini Amen. Anno Incarnationis ejusdem M° IIIIc quadragesimo
            
            
            primo et die tricesima mensis decembris, illustrissimo principe domino
            
            
            Karolo (...), noverint universi (...) quod
            
            
            apud villam Amiliavi, diocesis et senescallie Ruthenensis, et in retro operatorio
            
            
            domus venerabilis et discreti viri magistri Johannis Calmete, notarii dicte
            
            
            ville Amiliavi et coram eodem magistro Johanne Calmete, notario, et sapienti
            
            
            viro Stephano de Ulmeriis, mercatore ejusdem ville Amiliavi, ut compromissariis
            
            
            electis per providos viros magistrum Deodatum d'Alaus, lapicida loci Sancti
            
            
            Baudilii de Levesone, Ruthenensis diocesis, ex una, et Bernardum Guitbaldi,
            
            
            Deodatum Floyrac et Laurencium Cazalis, procuratores, actores et scindicos
            
            
            comunitatis hominum et habitancium loci de Cobertoyrata ejusque juridictionis
            
            
            et mandamenti, Vabrensis diocesis, partibus ex altera, ad decidedum,
            
            
            pronunciandum, diffiniendum et ordinandum de et super debatis et questionibus
            
            
            expressatis et contentis in instrumento compromissi super hoc scripto et
            
            
            in nota recepto per magistrum Andream Cabironis, notarium de Nanto, prout
            
            
            de dicto compromisso constat, et dicte partes superius nominale (...) ibidem fidem fecerunt per quamdam certifficatoriam in papiro
            
            
            scriptam, quam in presenti instrumento dicte partes ac dicti domini
            
            
            compromissarii inseri petierunt et requisiverunt, ideo ejus tenor sequitur
            
            
            et est talis :  
           Universis presentem certifficationem inspecturis notum fiat quod anno
            
            
            incarnationis Domini millesimo quadringintesimo quadragesimo primo et die
            
            
            quarta mensis decembris, ego Andreas Cabironis, publicus auctoritate regia
            
            
            et totius terre domus de Sancta Eulalia in Larzaco notarius sumpsi in notam
            
            
            quoddam compromissi instrumentum, in quo continetur inter cetera quod providi
            
            
            viri Deodatus de Lauis (sic), peyrerius et magister operis
            
            
            et edifficii quod fit in muro novo fortalicii loci de Copertoyrata, et Bernardus
            
            
            Guitbaldi, Deodatus Floyrac et Laurencius Casalis, procuratores, actores
            
            
            et scindici comunitatis hominum et habitancium dicti loci de Copertoyrata
            
            
            ejusque juridictionis et mandamenti, habentes potestatem faciendi infrascripta,
            
            
            sicut continetur in instrumento eorum scindicatuset actorie, in nota sumpto
            
            
            per me notarium supradictum de et super debatis et questionibus que sunt
            
            
            inter eosdem, scilicet super petitione quam facit idem peyrerius a dicta
            
            
            comunitate de pasturis necessariis suis animalibus quas tenet in portando
            
            
            manderiam e lo pertrach dicti operis, in quibus pasturis dixit intelligere
            
            
            esse et necessario pertinere ad suam mulam, que trahit cadrigam, fenum et
            
            
            avenam, et ad boves fenum et herbas alias de pratis suis singularium dicte
            
            
            communitatis in quibus quando et devesas depassifaciunt etiam sua animalia,
            
            
            et super respontione quam facit sibi super hoc dicta communitas et ipsi scindici
            
            
            seu actores ejusdem, nam dicunt se non teneri dare ipsis animalibus dicti
            
            
            magistri materiam dicti operis portantibus nisi in pascuis quas dant suis
            
            
            bovus et animalibus, scilicet paleis bladorum yvernencxs et marcenxs et non fenum, cum in ipso loco de Copertoyrata non recolligatur fenum nisi
            
            
            modicum de herbis; dicunt quod placet sibi (...) quod ipsa
            
            
            animalia dicti magistri depascant in eorum devesiis comunibus sicut faciunt
            
            
            sui boves et animalia grossa; quare dicebant et dicunt quod ad alias pasturas
            
            
            feni et avene prebendas ipsis animalibus dicti magistri non tenentur, potissime
            
            
            cum in instrumento del presfach non fuerit expressatum et omnia alia
            
            
            in quibus sibi tenentur sunt expresse et nominate nominata; etiam dicebant
            
            
            quod ipse magister non debet recipere lapides clausurarum et possessionum
            
            
            clausarum et ipse facit contrarium dum dirruit hospicia, clausuras ortorum
            
            
            et aliarum possessionum facienta penitus portare et amovere facit parietes
            
            
            et lapides clausurarum facientes; repplicato vero per dictum magistrum ipsius
            
            
            operis quod sic facere potest cum per expresse sit sibi dicta facultas in
            
            
            dicto instrumento del presfach accipiendi omnes lapides parietum domorum
            
            
            extra circuitum muri.  
           De hiis vero debatis et questionibus et aliis que oriri possent ex traditione
            
            
            hujusmodi presfach et contentorum in instrumento super eodem facto,
            
            
            dicte partes (...) concorditer se compromiserunt in honorabiles
            
            
            viros magistrum Johannem Calmete, notarium, et Stephanum de Olmeriis, mercatorem
            
            
            ville Amiliavi, tanquam in arbitros, arbitratores et amicabiliter compositores
            
            
            per easdem partes concorditer electos et sibi dederunt licenciam et auctoritatem
            
            
            sua debata audiendi et fine debito terminandi, dando de jure, etc.. A. Cabironis notarius.  
           (En présence des parties, les arbitres rendent leur ordonnance)Et nos Steve d'Olmieyras et Johan Calmetas, notari, compromissaris
            
            
            per la dichas partidas eligitz, vistz et regardatz et palpatz los debatz
            
            
            et questios en l'estrumen d'el dig compromes contenguts et las dichas partidas
            
            
            ho lurs procurayres (...) ho scindics en aquels et sobre
            
            
            aquels ausidas et ad altercatios et replicats que fazia la una a l'autra,
            
            
            per lo poder a nos atribuit en l'estrumen deldich compromes, ordenam, pronunciam,
            
            
            declaram, decidem et diffinem sus los digz debatz et questios coma si ensec
            
            
            :  
           Et primieyramen, ordenam, pronunciam, declaram, decidem et diffinem que
            
            
            los homes e la comunitat deldich loc de la Cobertoyrada done et pague et
            
            
            donar et pagar deia e sia tenguda de pagar aldit Me Dorde d'Alaus per lo
            
            
            fe et civada per el demandat et demandada, tant per los buous et per la mula
            
            
            et per autras bestias que aia tengudas lo temps passat ni tenra al temps
            
            
            avenir en e per la dicha et a la dicha obra la somma de quaranta motos d'aur
            
            
            per una ves pagados aldit Me Dorde per la dicha comunitat et homes de la
            
            
            Cobertoyrada en ayssi coma la dicha obra se fara. Et en lo cas que lodich
            
            
            Me Dorde hi tennra may buous ho may bestias que non fa de present, que la
            
            
            dicha comunitat sia tenguda de baylar palha et poces aldich maystre Dorde
            
            
            per las bestias et buous que te et tenra per la dicha obra aytant quant lur
            
            
            ne sera necessari, duran et fazen la dicha obra et que los digs buous e bestias
            
            
            que lodich Me Dorde tenra d'ayssi avan, fazen la dicha obra et per la dicha
            
            
            obra puesco et deio paysse en las herbatges de la dicha comunitat, coma fan
            
            
            los bestias propris de la dicha comunitat; et que am los digs quaranta motos
            
            
            d'aur et aquels sals remanens aldig Me Dorde la dicha comunitat sia quitia
            
            
            de fe et de civada que poyria esser tenguda per lo temps passat et per lo
            
            
            temps avenir per las dichas bestias et buous per la dicha obra et presfach
            
            
            aldig Me Dorde necessaris et necessarias.  
           Item ordenam et pronunciam coma desus que la dicha comunitat de la
            
            
            Cobertoyrada pague et deia pagar et sia tenguda de pagar nou cestias de civada
            
            
            et vint et dos quintals de fe, losquals lodig Me Dorde Dalaus ha malevatz
            
            
            ho comprats, fazen ladicha obra, de Johan o de Bernat Guitbald et de Steve
            
            
            Duran et de Frayre Johan Picarel deldig loc de la Cobertoyrada ho d'alcun
            
            
            d'elses et que deia tener quiti lodig Me Dorde et so bes, etc.  
           Item ordonam et pronunciam coma desus que lodig me Dorde d'Alaus dels
            
            
            hostals ho cazals que deffara o demolira deforas la clausura deldig mur et
            
            
            per far lodig mur et torres et aquels de que serian los hostals ho cazals
            
            
            per lodig Me Dorde demolidas aurian prats, orts, parras, camps ho ayras atocans
            
            
            ho contiguas am losdigs hostals o cazals, que per la clausura dels prats,
            
            
            orts, parras, camps ho ayras atocans am los hostals o cazals demolidors,
            
            
            lodig Me Dorde laysse et dega layssar la paret que hi sera de l'alt de IIIIe
            
            
            palms et de lonc aytant quant durarian los hostals ho cazals demolidos e
            
            
            deffazedors per lodig Me Dorde d'Alaus ad obs de la dicha obra e presfach.  
           Item, ordenam et pronunciam coma desus qu lodig Me Dorde ni sos vaylets
            
            
            non deffasso ni demolisco las cisternas que so deforas lo mur, se non tant
            
            
            solamen la cisterna de Peyre Clari, que an comensada de deffar.  
           Item, ordenam et coma desus pronunciam que de las fustas que so ni salhiran
            
            
            dels hostals ho cazals deffazedors et demolidos per lodig maystre Dorde ho
            
            
            sos vaylets ho logadias, que lodig Me Dorde ne puesca et deia penre so que
            
            
            lhi sera necessari a far et ad ops de la dicha obra et non ad autras causas,
            
            
            et que la resta de las dichas fustas sia et esser deia d'aquels de que so
            
            
            los hostals ho cazals.  
           Item, pronunciam et coma desus ordenam que lodig Me Dorde continue
            
            
            personalmen d'ayssi avan la dicha obra et en la dicha obra am sos autres
            
            
            logadias, vaylets et obrias tro que la dicha obra sia acabada coma se conte
            
            
            en l'estrumen del dig prefach ho obratge sus aysso pres et receuput per Me
            
            
            Andrieu Cabiro, notari de Nant, sus l'an mial quatre cens he trenta nou et
            
            
            lo dia segon del mes de febria.  
           Item, pronunciam et coma desus ordenam que lodig Me Dorde, per se ho
            
            
            per sos baylets, logadias ho obrias sia tengut et deia denunciar et dire
            
            
            an aquels de que so los hostals ho los cazals que so feoras lo mur que si
            
            
            devo demolir et deffar huech jours que si deffasso ho si demolisco, per so
            
            
            que las fustas ni la teula d'aquels hostals ho cazals no si perda ni se gaste
            
            
            et non si trenque et per so que aquels de que so los hostals ho cazals puesco
            
            
            aprofechar la fusta et la teula. Et se aquels de qui serian los hostals ho
            
            
            cazals non ho fazian (...) far que aladoncas et en aquel
            
            
            cas, passat lo terme dels digs VIII jorns, lodig Me Dorde, sos baylets ho
            
            
            logadias ho puesco far per lur propria auctoritat senes far deguna autra
            
            
            denunciatio.  
           Item ordenam, pronunciam et declaram coma desus que aquels et aquelas
            
            
            dels quals serian los hostals ho cazals deffazedors et demolidors, coma desus
            
            
            fay mentio, prengo et penre puesco la peyra o peyras de la volta de una porta
            
            
            de quascuna lur mayo ho cazal tant solamen; item may tota la peyra talhada
            
            
            dels pilars que seran en las dichas mayos ho cazals deffazedors e demolidors,
            
            
            coma desus fay mentio, se penre las volo. Et aquels que las penran sian tenguts
            
            
            de aver e de baylar aidig Mr Dorde sus la dicha obra aytant de autra peyra
            
            
            rassieyra coma montara la peyra que penran dels digs pilars.  
           Item, ordenam et coma desus pronunciam totas las autras causas contengudas
            
            
            en lo dig instrumen deldich presfach ho obratge que cascuna de las partidas
            
            
            sia tenguda e deia tener, servar, complir et attendre coma en aquel si conte
            
            
            et que cascuna de las dichas partidas lo presen pronunciat et ordenansa aio
            
            
            et deio incontinent emologar, ratifficar et confermar et aquel aio et deio
            
            
            tener, servar et complir e non contravenir ni far venir, et aysso sus la
            
            
            pena, sagramens et obligansas en l'estrumen deldich compromes contenguts
            
            
            et contengudas; et que anaquo desus d'ayssi avan sia pas et concordia entra
            
            
            las dichas partidas sus los debats et questios que eron entre las dichas
            
            
            partidas contenguts et expressats et expressadas en l'estrumen del compromes
            
            
            dequal desus fay mentio.  
           Qua siquidem pronuntiatione, ordinatione, diffinitione et aliis predictis
            
            
            per dictos dominos compromissarios factis et ordinatis (... les parties
              
              
              acceptent la sentence et s'engagent à en observer les clause).  
           Acta et recitata fuerunt hec (...) presentibus
            
            
            testibus (...) a discretis viris Bernardo de Pratis, hospite,
            
            
            Johanne de Puechmeja, Johanne Raynes, laboratore, habitatoribus dicte ville
            
            
            Amiliavi, et me Johanne Mercerii de Amiliavo, clerico, publico auctoritate
            
            
            regia notario, qui requisitus de premissis instrumentum in notam sumpsi, etc.  
           (photographie des fortifications de la Couvertoirade
            
            
            au début du XXe siècle)  
           Source: « Les murs de la Couvertoirade et de Sainte-Eulalie du Larzac
            
            
  », par Henri Bousquet, publié dans les Mémoires de la
            
            
            Société des Lettres, Sciences et Arts de l'Aveyron, tome XXVI,
            
            
            Rodez, 1946, document n° 1, pages 421 à 425 (Original : Archives
            
            
            départementales de l'Aveyron, 3E 533, registre de Jean Mercier, notaire
            
            
            de Millau, de l'année 1441, folios 39 à 42). 
           
          Livre des sources médiévales: [xyxy]: text sources from the now defunct Arisitum website. Contact Paul Halsall, halsall@murray.fordham.edu if any text is here improperly.  
          These sources are now part of the Internet Medieval Sourcebook.  
                      |