| 
            DOCUMENTATION OCCITANE 
          Livre des sources médiévales:  
               LES CRIEES ET PROCLAMATIONS PUBLIQUES DU BARON D'HIERLE (1415) 
          
           
           Ex manuale et libro quodam proclamationum annualium totius terre et baronye
            
            
            Arisdii cum earum certificatoriis sumptis et scriptis, ut in eisdem legitur,
            
            
            per defunctum magistrum Anthonium Montisfaionis, condam notarium regium et
            
            
            olim scribam curie ordinarie Arisdii.  
           Anno dominice Incarnationis M°. IIIIe. XV et die tercia mensis madii,
            
            
            quia solennisatur festum Sancte Crucis apud Montemdesiderium, in exitu majoris
            
            
            misse, in gradario lapideo in exitu ciminterii dicti loci, ubi talia sunt
            
            
            fieri consueta, Bartholomeus Roserii, serviens Arisdii, de precepto et mandato
            
            
            atque licencia discreti viri Petri de Agusano junioris, bajuli dicti loci
            
            
            pro nobili et potenti viro domino Bertrando Petri, milite, domino terrarum
            
            
            et baroniarum Petrefortis, Agantici, Castriarum et Arisdii, atque dicti loci,
            
            
            ibidem presentis, proclamavit voce alta et preconisavit atque intelligibili,
            
            
            presentibus hominibus dicte universitatis in majori parte, et pluribus aliis
            
            
            hominibus qui ibidem venerant ad honorem et reverenciam Sancte Crucis, de
            
            
            qua, dicta die, magnum fit et solennisatur festum in dicto loco, omnes et
            
            
            quascumque proclamationes subsequentes, contentas in triginta uno capitulis,
            
            
            ut infra.  
             
          
            -  Manda la court de monsenhor d'Irle, senhor d'esta viela, que negun home
              
              
              ne deguna femena, de qualque condition ou estat que sia, non auze jurar ny
              
              
              blasfemar maliciosamen de Dieu ny de la Verges Maria. Et aquo sus la pena
              
              
              de cent solz tournes donados al dich senhor, et de trauquar la lengua, et
              
              
              d'estar sus lou costel per l'espaci de una hora. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que degun home, de qualque condition ou
              
              
              estat que sia, non ause jogar alz datz ad aur ny ad argen. Et aquo sus la
              
              
              pena de detz solz tournes donados al dict senhor, et de perdre l'argen, et
              
              
              aquo toutas et quantas vegadas farian lou contrari. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que degun home ne deguna femena, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, non auze mettre degun bestiari en pratz, ny en
              
              
              vignes, ny en ortz, ny en yssartadas joves, ny en aultre loc, houc poguesson
              
              
              far mal, tala ny damnage. Et aquo sus la pena de cinq solz tournes de jour,
              
              
              et de detz sols tournes de nuech, donados aldict senhor. Et que tout home
              
              
              que ou veyra sia crezut a son sagramen. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que degun home ne deguna femena non auze
              
              
              mettre degus bestiaris elz pasturalz la ung de l'aultre, sinon aysis comma
              
              
              es accoustumat per los anticqs. Et aquo sus la pena de detz solz tournes
              
              
              donados al dict senhor. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que degun home ny deguna femena, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, non auze mettre ny tener bestiari estrangie per
              
              
              far pasturar en aquesta parroquia ny d'aultramen de parroquia en parroquia.
              
              
              Et aquos sus la pena de sieyssante solz tournes donados comme dessus. Et
              
              
              cascun que ou veyra sia crezut a son sagramen. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non i aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze far camys novelz ny clause los anticz.
              
              
              Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes,donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non i aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze pourtar arneys devedat. Et aquo sus
              
              
              la pena de cinq solz tournes et de perdre l'arneys. Et de nuech sus la pena
              
              
              de detz solz et de perdre l'arneys, donados et aplicados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non i aia deguna persona que auze
              
              
              mettre fuoc en loc on pogues far mal ny damnage. Et aquo sus la pena de
              
              
              sieyssanta solz tournes, donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que degun non auze injuriar la ung l'aultre.
              
              
              Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes, donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze intrar en vignes, ortz, trelhatz, verdies,
              
              
              que non sian sieus per cueillir agras ou razins, ou aultras fruchas, ou aultras
              
              
              causas, sans licencia, voluntat et sabensa d'aquel de qui serian. Et aquo
              
              
              sus la pena de cinq solz tournes de jour et de vingt cinq solz tournes de
              
              
              nuech, donados comma dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona que auze
              
              
              tener degun bestiari adveny oultre ung mes, sans revelar a la court. Et aquo
              
              
              sus la pena de detz solz tournes donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que touta persona que aia buoux los metta
              
              
              una esquilla per pareil. Et aquo sus la pena de cinq solz tournes de jour
              
              
              et de detz solz tournes de nuech, applicados et donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona estrangie
              
              
              ou d'aultra parroquia que auze mettre bestiary gros ny menut en aultruy parroquia
              
              
              sans licence de la court. Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes,
              
              
              donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze adherbar ny encausinhar degunas aygas
              
              
              per causa de far aussire lou peys. Et aquo sus la pena de cent solz tournes
              
              
              donados comme dessus toutas las vegadas que farian lou contrary. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auzet levar degunas tessuras en las aygas,
              
              
              ou de feras, sian tendudas ou non tendudas, sinon que sian sienas proprias.
              
              
              Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes de jour et de cent solz tournes
              
              
              de nuech, donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona que auze
              
              
              mectre ny tener degun bestiary gros ny menut en degun remes d'yssartz entroque
              
              
              lo remes delz dictz yssartz sia de tres ans complitz. Et aquo sus la pena
              
              
              de cinq solz tournes de jour et de detz solz tournes de nuech, donados comme
              
              
              dessus toutas et quantas vegadas farian lou contrari. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna personna que auze
              
              
              trenquar degunas lenhas verdas de arbres fructificans, sinon que sian siennas
              
              
              proprias. Et aquo sus la pena de cinq solz tournes donados comme dessus.
              
              
              Et que touta persona que ou veyra sia crezuda a son sagramen. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze tendre en las aygas candolas ny aultras
              
              
              engiens devedatz per penre lou peys, de jour ne de nuech, en touta la terre
              
              
              d'Irle. Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes donados et aplicados
              
              
              comme dessus toutas et quantas vegadas farian lou contrary. Et que touta
              
              
              persona sia crezuda a son sagramen. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona que auze
              
              
              portar fuoc descubert. Et aquo sus la pena de cinq solz tournes donados comme
              
              
              dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que touta persona aia curar, denejar et
              
              
              dezempachar las camys e las carrieyras publicas de tout estrem de embossenadas
              
              
              ainsis comma enpertrara de razo et per causa de sas possessions; et las
              
              
              embossenades aia a levar, et empachie d'albres et ronzes, de boysses et de
              
              
              toutas aultres causes ostar, de jour en jour, en tal partir que on y puesca
              
              
              passar sans peril a pe ou a caval, an bestia ou sans bestia, cargat ou delieures.
              
              
              Et aquo sus la pena de quinze solz tournes donados comme dessus, et de pagar
              
              
              lo damnage que s'en ensegrie. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que neguna persona non auze far trelhatz
              
              
              desobre los camys ne las carrieyras publiques, sinon que sian haultz en tal
              
              
              partit que on puesca passar desoustz an ung fays de fe ou de palhe ou d'aultre
              
              
              cause, cargat ou delieure, ou a pe ou a caval. Et nonremens que las dichas
              
              
              lasqualz son de presen sobre los dichs camys et carrieyras que son trop basses,
              
              
              aia a levar et repara en tal forma que on y puesque passar comme dich es.
              
              
              Et aquo de jour en jour sus la pena de sieyssanta solz tournes donados comme
              
              
              dessus, et de pagar tout lou damnage que s'en ensegrie. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze mectre deguns empachemens sobre las
              
              
              vias publicas ny los camys publicz que puescon far damnage ny empachamen
              
              
              alz passans per lo dichs camys et vias, a caval ou a ped, cargatz ou deslieures.
              
              
              Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes donados comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia neguna persona que auze
              
              
              clauze, devyar, mudar, destrenhe, usurpa ne damnejar en neguna manyeyra las
              
              
              vias publiques ny los camys publicz. Et aquo sus la pena de detz lieuras
              
              
              tournes donadoyras comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze mesurar ny pezar an falsas mesuras ny
              
              
              an falzes pezes, compran ny venden, bailhan ny prenden. Et aquo sus la pena
              
              
              de cent lieuras tournes donadoyra comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia neguna persona que auze
              
              
              ny presumesca trayre ne far conveny neguna aultra persona foras son for ordinary,
              
              
              sinon que ad aquo fos obligada la dicha persona. Et aquo sus la pena de detz
              
              
              lieuras tournes donadoyras comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia degun senhor subiect de
              
              
              monsenhor de Yrla, en la dicha terra d'Irle, que auze estendre ny explechar
              
              
              sa jurisdiction oultre lou degut d'aquela, ny mays usar de juriddiction que
              
              
              non y an. Et aquo sus la pena de cent lieuras tournes, donadoyras et
              
              
              applicadoyras aldich monsenhor d'Irle, et sus la pena de perdre touta lus
              
              
              jurisdiction, et sus touta aultre pena que poyrian encorre deves lodich
              
              
              monsenhor, toutas et quantas vegedas que farian lou contrary. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia degun officier, qual que
              
              
              sia, delz dictz senhos subiectz al dich monsenhor d'Irle, que auze usar ny
              
              
              explechar de son officy oultra les mettas de la jurisdiction delz dictz subiectz
              
              
              et de lus officies. Et aquo sus la pena de cent lieuras tournes, donadoyras
              
              
              comme dessus, et sus touta aultra pena que poyrian encorre deves lo dich
              
              
              monsenhor. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona, de qualque
              
              
              condition ou estat que sia, que auze pescar peys gros ny menut en lou deves
              
              
              de monsenhor d'Aulas. Et aquo sus la pena de sieyssanta solz tournes de jour,
              
              
              et de cent solz tournes de nuech, donados comme dessus, toutas et quantas
              
              
              vegadas farian lou contrary, et sus touta aultra pena que poyrian encorre
              
              
              deves lodich monsenhor. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona que auze
              
              
              mettre ny tene degun bestiary estrangie en la montanha d'Aulas deldich monsenhor.
              
              
              Et aquo sus la pena de detz lieuras tournes donadoyra comme dessus. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona que auze
              
              
              mettre fens el fossat d'esta viela ny el palenc. Et aquo sus la pena de cinq
              
              
              solz tournes donados comme dessus toutas et quantas vegadas farian lou
              
              
              contrary. 
 
            -  Item, manda may la dicha court que non y aia deguna persona que auze
              
              
              mettre ny tener degun bestiary els fossatz d'esta viela. Et aquo sus la pena
              
              
              de cinq solz tournes donados comme dessus toutas et quantas vegadas farian
              
              
              lou contrary. 
 
           
           Actum ubi supra, et presentes fuerunt Petrus Engiberti, serviens regius de
            
            
            Vicano, Petrus de Salvaplana de Moleriis, Johannes Gaurenc junior, Petrus
            
            
            de Gordono de Sancto Laurencio et plures alii. Et ego Anthonius Montisfaionis,
            
            
            notarius regius et ordinarius Arisdii.  
           Source: "Les criées ou proclamations du baron d'Hierle en langue d'Oc
            
            
            (1415)" publiées par M. Edouard Bondurand, dans "Mémoires de
            
            
            l'Académie de Nîmes", année 1883, pages 29 à 41.  
           
          
           
          Livre des sources médiévales: [xyxy]: text sources from the now defunct Arisitum website. Contact Paul Halsall, halsall@murray.fordham.edu if any text is here improperly.  
          These sources are now part of the Internet Medieval Sourcebook.  
           
                  
 
The Internet History Sourcebooks Project is located at the History Department of  Fordham University, New York. The Internet
  Medieval Sourcebook, and other medieval components of the project, are located at
  the Fordham University Center
    for Medieval Studies.The IHSP recognizes the contribution of Fordham University, the
  Fordham University History Department, and the Fordham Center for Medieval Studies in
  providing web space and server support for the project. The IHSP is a project independent of Fordham University.  Although the IHSP seeks to follow all applicable copyright law, Fordham University is not
  the institutional owner, and is not liable as the result of any legal action. 
   
  
    © Site Concept and Design: Paul Halsall  created 26 Jan 1996: latest revision 20 Oct 2025  [CV] 
   
    |